ALBERGUES DA VIA DA PRATA: "DAMOS POR PERDIDO ESTE ANO

La ruta mira al Xacobeo 2021 para su recuperación y apuesta por el peregrino "de proximidad"

La Vía da Prata, principal ruta del Camino de Santiago que atraviesa la provincia de Ourense, mira a un futuro incierto que marcará la evolución de la pandemia. El motor económico se ve tocado y los responsables de albergues privados ya dan el año por perdido, mirando al Xacobeo 2021 con incertidumbre. La esperanza, en una ruta que atrae mayormente al turista extranjero, está ahora puesta en el caminante nacional.

Un tramo de la Vía da Prata, a su paso por la localidad de Sandiás, recientemente mejorado. Foto: Oscar Pinal

Luis Fernández es el responsable de El rincón del peregrino, en Alberguería. “Este año va a estar perdido. Tenía colegios que venían de Valladolid y de Gijón. No me han comunicado nada, pero tal y como está la cosa, ya no se puede estar en grupos y no sé cómo se gestionará. Las plazas se van a reducir, muchos albergues van a caer”, dice. “Este año ya está muerto, no tengo mucha ilusión”, explica el propietario de este albergue. Fernández apunta que podría gestionar el espacio en caso de reducción del aforo, pero también exige “más promoción al Camino. Ahora están arreglándolo”. 

Orlando Torres es el encargado del albergue de peregrinos de Cea, cuya titularidad es de la Xunta. “De momento non temos notificación de como será, pero eu sei que estou en contacto con algúns peregrinos e xa están rabiando por vir. No verán suele haber xente española e no inverno máis estrañxeiros, pero agora non sei como andará a cousa… Esperemos que o Ano Santo sexa outra cousa”.

En Albergue Casa Tomás, en Xunqueira de Ambía, también dan por perdido el año. “El 70% de los peregrinos que llegan aquí son extranjeros. A ver qué pasa en septiembre, pero no entendemos como será. Yo tengo capacidad para nueve y no son literas, son camas bajas”.

En el Albergue da Rosario, en Campobecerros, suscriben que “o ano xa casi que está perdido. Nós temos capacidade para 14 persoas, somos un sitio pequeno. E despois aquí veñen o 90% estranxeiros. Alemáns, italianos… O que estamos pendentes é de ver que nos esixen, pero a clave vai ser a vacuna”.

Amigos de la Vía da Prata

El presidente de la Asociación Amigos Vía da Prata-Camiño Mozárabe José Luis Rodríguez, está en contacto con los representantes de otras rutas del Camino y con la organización del Xacobeo 2021. "Todos vemos que esto va un poco lento, como en los hoteles", adelanta. Según el representante de la asociación, esta semana y la siguiente se prevé la desinfección profunda en los albergues de la red pública para ponerlos a punto para el público. "Ese será el primer paso. Pero lo vemos jorobado, por mucho que nos gustaría, no se va a lanzar al Camino la gente si no hay unas medidas de seguridad. Estamos viendo si para primeros de junio los albuergues estarían dispuestos a acoger peregrinos", explica.

La Asociación Amigos Vía da Prata-Camiño Mozárabe tenía en marcha un proyecto para llevar a escolares a conocer el Camino, truncado por la crisis sanitaria.

Rodríguez confía en el turista de proximidad para impulsar la recuperación del sector. "Hay infinidad de poblaciones en España que pueden enlazar con la Vía da Prta. También es una oportunidad para el peregrino que no venga desde largas distancias. Hay que aprovechar que esta ruta te permite hacer los últimos 100 kilómetros hasta Santiago, lo mínimo para ganar de Compostela. Así que ahí podríamos entrar nosotros, con la gente que quiera hacer esa distancia desde Ourense. A medidados de junio va a ser un termómetro para ver si vienen esos peregrinos".

La Xunta trabaja en la mejora de la señalización de la ruta jacobea

La Xunta reanuda los trabajos de mejora de la señalización de la Vía da Prata que habían quedado parados por la crisis sanitaria. Tres empresas están acometiendo obras en esta ruta, un plan para el que el gobierno autonómico dedica 3 millones de euros de inversión.

 El plan de señalización de esta ruta del Camino que pasa por la provincia de Ourense permite mejoras en 403 kilómetros, a lo largo de 33 concellos de la Vía da Prata. En total, se están instalando 788 señales: 434 fitos de piedra del Camino, 285 conchas de cerámica y 69 señales verticales. Además, la Xunta mantiene su compromiso de construir un nuevo albergue de peregrinos gracias a la rehabilitación de la Casa da Viúva, en A Gudiña. También se acometerán obras de mejora y remodelación en el Monastero de Oseira para incorporarse a la red pública de albergues.

Fonte: Elisabeth Fernández, La Región, 9 de Maio, 2020

EL CAMINO DE SANTIAGO GANA EN SEGURIDAD A SU PASO POR SANDIÁS

 Según fuentes municipales, en las últimas semanas se trabajó en la zona conocida como A Patomela

Unha das zonas acondicionadas do Camiño de Santiago o seu paso por Sandiás

La progresiva vuelta a la normalidad y la reactivación de algunos sectores laborales también se está notando poco a poco en la comarca de A Limia. Concretamente, varios operarios de la Xunta han vuelto a trabajar en los viales alternativos al Camino de Santiago a su paso por el Concello de Sandiás. Se trata de una actuación iniciada entre finales de febrero y principios de marzo y que tuvo que ser suspendida a causa del coronavirus. 

Hace algunos días estos trabajadores volvieron a encender su maquinaria para acondicionar las variantes al trazado original con el objetivo de que los peregrinos que atraviesen Sandiás en su camino a Santiago lo hagan más seguros y disfruten del paisaje de este entorno.

Según fuentes municipales, en las últimas semanas se trabajó en la zona conocida como A Patomela. Los operarios se centraron en la mejora paisajística y la adecuación de la pavimentación. Además, se instalaron nuevas señales indicativas del transcurso del camino y mojones de piedra direccionales. 

Las actuaciones continuarán a lo largo de los próximos días para seguir mejorando este tramo de la Vía de la Plata. Se trata de una petición expresa del regidor del municipio, Felipe Traveso, que, con motivo de la cercanía en el tiempo del próximo año Xacobeo 2021, se reunió en febrero de este mismo año con la gerente de la Axencia de Turismo de Galicia, Elena Barca. 

La responsable autonómica de este departamento dio luz verde al proyecto para adecuar dos viales alternativos al camino original para que los caminantes disfruten de otros parajes distintos a los que se pueden observar desde el asfalto de la carretera Nacional 525.

Fonte: Paula Palomanes (La Región, 4 Maio, 2020).

NOVAS RUTAS ALTERNATIVAS DO CAMIÑO DE SANTIAGO O SEU PASO POLO CONCELLO DE SANDIÁS (2)

De cara ao próximo ano Xacobeo 2021, Sandiás estreará novas rutas alternativas o trazado oficial do Camiño de Santiago o seu paso polo Concello. O rexidor, Felipe Traveso, conseguiu da Axencia de Turismo de Galicia, unha proposta de acondicionamento de rutas alternativas. Varios operarios da Xunta con maquinaria levan xa tempo traballando.

Segundo indica o alcalde, Felipe Traveso, vanse realizar dúas rutas alternativas ao trazado oficial do Camiño, subsistindo o orixinal de maneira que os peregrinos poidan elixir entre camiñar polo tramo habitual de moito alfalto ou facelo por rutas naturais. As novas rutas reducen quilómetros polo asfalto e evitan o camiñar polo estreito arcén da estrada Nacional 525.

A intervención vaise a levar a cabo de xeito especial en tres tramos: No primeiro tramo a ruta alternativa pasará por unhas pistas de concentración parcelaria e transcorrerá polo fantástico espazo natural das Areeiras de Sandiás. Un segundo tramo comezará na Patomela e irá ata o cruce entre a Nacional 525 e o pobo de Santa Ana.

Finalmente, un terceiro tramo discorrerá entre o núcleo rural de Santa Ana (Patomela), pasando pola Nogueira e terminando en Piñeira de Arriba. Este terceiro tramo está especialmente cargado de beleza e transcorre todo por camiños de carro.

Nos tres tramos mellorarase o trazado da variante, sanearanse as zonas encharcadas e instalarase pedra onde proceda. Así mesmo, estase a traballar na mellora da señalización ao longo de todo o camiño instalando nas novas rutas unha señalización informativa que mostre aos peregrinos a posibilidade de tomar os desvíos alternativos así como fitos e mojones de pedra, etc. O trazado do camiño primitivo continúa exactamente igual e as novas rutas non cambian para nada a cualificación do chan.

Estas rutas alternativas incorporan unha maior riqueza vinculada ao patrimonio viario e o peregrino poderá gozar dun numeroso e belo patrimonio natural, histórico e etnográfico (paisaxes naturais, igrexas, pazos, castros, petroglifos, fontes, ermidas, pontillóns, lendas).

Especialmente significativo, resulta o valor patrimonial paisaxístico, histórico e etnográfico do terceiro tramo como nova ruta, variante do camiño oficial. Trátase da que vai desde O Castrón (Novaiño), pasando pola Nogueira e chega ata o pobo de Piñeira Darriba, onde o camiño, cruzando o pobo rural, segue en dirección a San Salvador dos Penedos en Allariz. Esta variante do camiño de Santiago transcorre caseque todo el por carreiras ou camiños de carro. Ao longo do camiño hai bidueiros, carballeiras, castros (castrón Novaiño), petroglifos (o Penedo da Cabra no Monte Pendón), ermidas (Santa Mariña), fontes de auga (Fonte da Costa), muiños ( Muiño dos Roleiros), pontillóns de pedra, así como moito patrimonio inmaterial (lenda de Santa Mariña, lendas de mouros, etc).

Un elemento etnográfico e singular a destacar neste terceiro tramo é unha pontella ou pontiña, construción simple de pedra de granito semellante a unha ponte pero máis sinxela, con empedrado continuo, pequena e que serve para atravesar xente ou gando. E froito da evolución dos pasadorios ou poldras. Non dispón de arcos nin de varanda. Tamén se lle coñece con nomes como pasarela, ponticelas, pontellos ou pontigos. Ou seu carón, sempre están rodeadas dunha rica toponimia menor que neste momentos estase a perder totalmente. Non noso caso, a toponimia menor deste tramo refléxase nos seguintes nomes: “perdigón”, “regato vello”, “os terreos da cal”, “os liñares” e “os prados do muiño”, entre outros.

ÁREA RECREATIVA DE OCIO NA VÍA DA PRATA AO SEU PASO POLO CONCELLO DE SANDIÁS

Entrada Facebook Camiño Xacobeo. Abril 2020

CARRIANDOLA. UN CÓMIC PARA RECORRER UNHA GRANDIOSA AVENTURA DA MAN DA HEROÍNA MARIÑA POLA VÍA DA PRATA/CAMIÑO MOZÁRABE

 Aira Editorial acaba de publicar o 25 de marzo de 2020 Carriandola, un cómic  para todos os públicos que narra as aventuras da heronía Mariña no Camiño Mozárabe-Ruta Vía da Prata, especialmente no tramo Allaríz-Maceda.

Fonte: Aira Editorial (2020)

O cómic publicase o abeiro do programa cultural O Teu Xacobeo promovido pola Xunta de Galicia, co gallo do Ano Xacobeo 2021, e ten como finalidade primordial promocionar e dar a coñecer a comarca de Allariz e Maceda.

Nesta primeira parte, o cómic finaliza cunha panorámica da Lagoa de Antela e a Torre do Castro (Sandiás) na comarca da Alta Limia.

Fonte: Viñeta de Cómic publicado por Aira Editorial (2020).

UNHA DAS NOVAS VARIANTES DA RUTA DO CAMIÑO DE SANTIAGO O SEU PASO POLO CONCELLO DE SANDIÁS: DENDE O CASTRÓN DO NOVAIÑO, PASANDO POLA NOGUEIRA ATA PIÑEIRA DARRIBA. (1)

Traballadores da Xunta de Galicia xa están coa maquinaria traballando na zona no tramo que vai dende o Castrón do Novaiño (altura do núcleo rural de Santa Ana, dende a Nacional 525), pasando pola Nogueira, Santa Mariña e Piñeira darriba. O camiño segue en dirección a San Salvador dos Penedos e Allariz.

Foto: Nova variante do Camiño de Santiago no Concello de Sandiás. 2020

Esta variante do camiño de Santiago transcorre caseque todo él por carreiras ou camiños de carros. Ao longo do camiño hai bidueiros, carballeiras, castros (castrón Novaiño), petroglifos (o penedo da cabra no Monte Pendón), ermidas (Santa Mariña), fontes de auga (Fonte da Costa), muiños ( Muiño dos Roleiros), pasadoiros de pedra, río así como moito patrimonio inmaterial ( lenda de Santa Mariña, lendas de mouros…).

Neste caso, quérese por en valor o tramo da nova variante do camiño que se aproxima a Piñeira darriba e que destaca por unha pontella ou pontiña, construcción simple de pedra de granito semellante a unha ponte pero máis sinxela, con empedrado continuo, pequeña e que serve para atravesar xente ou gando. Son froito da evolución dos pasadorios ou poldras. Non dispón de arcos nin de varanda. Tamén se lle coñece con nomes como pasarela,ponticelas, pontellos ou pontigos.

O seu carón, sempre están rodeadas dunha rica toponimia menor que neste momentos estase a perder totalmente. No noso caso, a toponimia menor deste tramo refléxase nos seguintes nomes: perdigón, regato vello, os terreos da cal, os liñares e os prados do muiño.

AS DÚAS NOVAS VARIANTES DO CAMIÑO DE SANTIAGO O SEU PASO POLO CONCELLO DE SANDIÁS

 Con motivo de la proximidad del año Xacobeo 2021 y en aras de mejorar la seguridad y espectacularidad del Camino de Santiago a su paso por Sandiás, el regidor de este municipio, Felipe Traveso, mantuvo la semana pasada un encuentro de trabajo con la gerente de la Axencia de Turismo de Galicia, Elena Barca. En él le transmitió a la responsable de la mencionada área la propuesta de acondicionar viales alternativos al camino principal que atraviesa Sandiás. El plan fue aprobado por Barca y esta misma semana varios operarios de la Xunta comenzaron con los trabajos. 

Obras na variante do Camiño de Santiago ao seu paso polo Concello de Sandiás. Tramo de Piñeira. Zona A Calzada ao carón dos prados do Muiño (5 Marzo, 2020).

"Imos a facer dúas rutas alternativas ao propio Camiño de Santiago, subsistindo o orixinal, como é lóxico", explicó Traveso. "O que pasa é que o camiño en Sandiás pasa todo por carretera, principalmente, pola estrada de Celanova e Nacional 525", añade. 

Obras na variante do Camiño de Santiago ao seu paso polo Concello de Sandiás. Tramo de Piñeira. Zona A Calzada ao carón dos prados do Muiño (5 Marzo, 2020).

Con las nuevas rutas alternativas, los peregrinos podrán elegir entre circular por el tramo habitual o apartarse por unas pistas de concentración parcelaria y transcurrir por las areneras de Sandiás. "Entendemos que se trata dunha zona moito máis bonita e menos perigosa, xa que a carretera o é moito máis", aseguró el regidor local. 

Por otro lado, un segundo tramo comenzará a la altura del núcleo rural de Santa Ana, desde la Nacional 525, y terminará en el de Piñeira de Arriba. "Este vial transcorre todo por camiños de antes, de carro. Hai bidueiros, carballeiras e unha fonte que se coñece co nome de Santa Mariña", relató el alcalde de Sandiás. "Nesta zona hai un pasadoiro de pedra e un río. É moi bonito. Esto vaise a adecentar tamén para que estean nas mellores condicións", añadió. 

Obras na variante do Camiño de Santiago ao seu paso polo Concello de Sandiás. Tramo de Piñeira. Zona A Calzada ao carón dos prados do Muiño (5 Marzo, 2020).

Los operarios instalarán en el antiguo tramo unos paneles informativos en los que se explicará la posiblidad de tomar ambos desvíos alternativos. "O trazado primitivo continúa exactamente igual", matizó nuevamente Traveso. "Os novos camiños non cambian para nada tampouco a calificación do suelo", añadió.

Fonte: La Región, 5 Marzo, 2020

CHARLA DA HISTORIADORA YOLANDA BARRIOCANAL SOBRE AS FONTES PARA O ESTUDO DO TRAZADO E TERRITORIO HISTÓRICO DO CAMIÑO DE SANTIAGO, VÍA DA PRATA

A ponencia da historiadora foi o 5 de Febreiro do 2020 no centro cultural Marcos Válcarcel dentro do ciclo xacobeo organizado por catorce centros do campus noroeste da UNED.

No campo concreto dos camiños de Santiago e na súa dimensión patrimonial foi comisionada pola Xunta de Galicia para potenciar o Proxecto da Vía da Prata como itinerario cultural. De igual maneira, formou parte do equipo redactor do estudo do territorio histórico vinculado a Vía da Prata de cara a delimitar o seu trazado e as súas zonas de protección.

Historiadora Yolanda Barriocanal. Fonte: UNED Ourense (2020)

Comisionou a Exposición O Camiño real de Castela por Ourense, base do camiño de peregrinación da Vía da Prata 2011 que percorreu as principais vilas por onde pasaba o camiño. Fruto da exposición foi o libro O Camiño Real de Castela por Ourense, base do camiño de peregrinación Vía da Prata, Xunta de Galicia-Grupo Marcelo Macías de colaboradores do Museo e Arquivo de Ourense, 2011.

Panel Exposición O Camiño Real de Castela por Ourense (2011).
No panel  móstrase o camiño real dende a Ponte de Vilariño das Poldras.

Tamén coordinou as Xornadas de Protección dos camiños históricos de Galicia xunto ao historiador Carlos Nárdiz (Consello da Cultura Galega, 2013).

RUTA XACOBEA POLA LIMIA COA FINALIDADE DE POÑER EN VALOR O CAMIÑO MOZÁRABE-VÍA DA PRATA. ENTRE OUTRAS VILAS, O SEU PASO POLA VILA DE SANDIÁS

No mes de Febreiro do ano 2018 púxose en marcha esta iniciativa co obxectivo de dar a coñecer e por en valor a variable sur do Camiño Mozárabe/Vía da Prata. A iniciativa correu a cargo da Asociación de Amigos da Vía da Prata-Camiño Mozárabe de Ourense coa colaboración do Concello de Xinzo de Limia e da Sociedade que xestiona o Xacobeo 2021.

Cartel da Ruta Xacobea. Fonte: Dende A Limia (2018)

As rutas das xornadas tiñan previsto tres etapas dende Monterrei a Ourense, pasando polas vilas de Viladerrei, Xinzo de Limia, Sandiás e Allariz.

XOSÉ CORNIDE. UN VIAXEIRO E ESPÍA ILUSTRADO CORUÑÉS DO SÉCULO XVIII DE PASO POR PIÑEIRA DE ARCOS E SANDIÁS

Memorias da viaxe que vou facer desde a Coruña á Corte (1754)

Aos seus estudos sobre mineria, pesca e agricultura de Galicia, engadiu as súas afeccións literarias, os relatos de viaxes. Os seus tempranos relatos que se inician en torno a 1754 están plagados de disgresións sobre a situación de Galicia. Na súa leira de Mondego experimentaba con gusanos. En 1765 foi o fundador da Academia de Agricultura de Galicia. En 1755 foi nomeado membro da Real Academia da Historia.
O relato da viaxe que aqui nos interesa leva por título “Memorias da viaxe que vou facer desde a Coruña á Corte”, executado en 1754. Tiña 20 anos cando saíu da Coruña.

Mapa do Bispado de Ourense de Cornide, 1973

O día 26 de Novembro de 1754 pasou por Piñeira de Arcos e Sandiás e dirixiuse cos seus acompañantes a Xinzo de Limia e Chamosiños.

No 1754… p. 65 de barriocanal contextualiza camiño:

“ (...) El 26 a las ocho y media de la mañana dejamos esta villa y subimos una agria cuesta de un cuarto de legua y atravesamos como otra de una cadena de áridos picachos y empezamos a bajar hacia el país de la Limia; esta llanura que conserva su antiguo nombre, era la situación de los pueblos Límicos; su extensión es de cuatro leguas de largo desde un lugar llamado Codosedo, en la falda de la Sierra de la Alberguería (Albergaria), hasta la Puente Linares hacia la raya de Portugal; y de ancho desde una aldea llamada Sandiás hasta otra por nombre Chamosiños; por en medio un ramo de montezuelos desprendido de la sierra ya nombrada, dejando cerca de Ginzo (Xinzo de Limia) un corto espacio por donde se comunica la superior, que es hacia Chamosiños y Villa de Rey con la inferior de ella; desde Sandiás el primer lugar que encontramos bajando a la llanura es Piñeyra de Arcos (Piñeira); éste piensa Gándara sea la patria de Santa Mariña pero se engaña.

A un cuarto de legua de Piñeyra (Piñeira) está Sandiás a la falda de la montaña; antes de llegar al lugar, dejamos a la izquierda una torre ya derrotada que es hoy de la excelentísima casa de Malpica y fue fundación de Sancho Díaz, padre de Bernardo del Carpio, de donde San Díaz o Sandiás, según Pelllicer (...)”

Fonte:

 J.Manuel Abascal y Rosario Cebrián; Los viajes de José Cornide por España y Portugal de 1754 a 1801, Real Academia de la Historia, 2009, p. 141.

POR QUÉ O TOPÓNIMO VILAR DE SANDIÁS?

En relación co termo Vila

A primeira organización de urxencia coa chegada dos romanos foi sen dúbida a civitate. Organizado o territorio provisionalmente, crean os romanos os foros que foron centros administrativos-económicos.

Páxina 497 do libro A Limia de Eligio Rivas Quintnas

O que era a villa romana, explotación agrícola de primeiras, acolle agora o aparato administrativo e o funcionariado. Estas villae son as que lle van a dar traballo as xentes dos castros.  A ocupación castrexa do territorio xa é moito máis intensa na que podemos destacar unha tripla diferenciación zonal: os castros da chaira (minoritarios); castros do primeiro anfiteatro (maioritarios) e castros do segundo anfiteatro. E a ocupación galaico-romana densificou a ocupación do espazo de transición entre o primeiro anfiteatro e a chaira e trouxo consigo unha intensificación da ocupación das terras baixas ou de chaira.

En relación co noso concello de Sandiás, Elixio Rivas fai referencia a distintos restos na Vrea Vella ou camiño romano que ven de Sandiás e tamén en Piñeira de Arcos, á beira do cemiterio e o carón da igrexa e reitorial atópanse enterramentos dunha necrópole romana.

Jairo Javier García Sánchez, Atlas toponímico de España, Editorial Arco-Libros, 2007, p. 155-156

O que era a villa ou villae era nun principio unha graña ou granxa. Eran explotacións rurais romanas a cuxo frente estaba un régulo. Coa medra da poboación e o reparto das terras, en torno o século V pasaron a aldeas. En torno ao século XII-XIII co empuxe da emerxente burguesía convertíronse en “ciudades rurais”.

Partindo do latín Villa  é sustituída no primeiro valor e función polo Villare: Vilar de Santos, Vilar de Barrio, Vilariño e o noso Vilar de Sandiás. Nun principio Villare significou parte dunha Vila e máis adiante Villa pequeña.

Recorda Elixio Rivas que ainda nos comenzos do século XIX Sandiás chamábase Vilar de Sandiás (Villar de Sandianes na obra de Vicente Risco, Descrp. 218).

En relación co termo Sandiás

Según Elixio Rivas hay que desestimar a procedencia toponímica da evolución etimolóxica de Sanctio Iohannes así como a procedencia de Sancho Díaz (Sandíaz), pai de Bernaldo do Carpio e outras interpretacións, xa que coa súa orixe tense argallado moito.

A interpretación correcta do topónimo ven da presenza do reino suevo (411-585) e o posterior reino visigodo (585-711) onde quedan lembranzas na toponimia como no caso do antropotopónimo Sandiás que ven dun nome medieval de persoa xermánico (Sánd-ila), hipocorístico do antropónimo Sando/Sandus, que significa “verdadeiro”).Estes antropotopónimos adoitan formarse a partir do xenitivo do nome persoal e son moi comúns os terminados en –as (Sandiás), correspondente a nome persoal masculino en –a (Sándila).

Por outra parte, a maior parte dos topónimos xermánicos  non proceden do momento das invasións ou do dominio xermánico sinón de tempos posteriores como a Reconquista. Trátase en boa medida de propietarios ou fundadores de poblacións medievais que abundan, sobre todo, no noroeste peninsular.

Os nomes persoais latinizados adoitan ir precedidos  dun sustantivo do tipo villa, villar ou comúnmente levalo eludido (Sandiás).

Mapa Fontán

Durante a Idade Media a ocupación da poboación cambia de tendencia e escapa das terras máis baixas e centrais da chaira e volta a concentrarse no espazo de transición entre a chaira e o primeiro anfiteatro pero sin esquencer as terras do segundo anfiteatro vinculadas a emplazamentos de tipo defensivo cunha funcionalidade de control visual do territorio. En torno aos séculos XIV-XV comezou a desgaleguización dos nomes de pobos e freguesías por obra dos alcaldes e secretarios que os condes trouxeron de Castela e continuada polos secretarios dos concellos. ¿???

Selo do Concello de Sandiás en 1870

Xa fai cáseque 40 anos que Elixio Rivas nos dicía “quíxose castellanizar en Sandianes, pero a xente di sempre Sandiás”.

 Relacionar co mapa de fontán que mantén o topónimo sandiás. Ver si encontró o de Luis de ferro couselo ou o do libro da deputación.

. en 1870 o selo do concello está castelanizado (ver foto).

Mapas e recortes que teño no móvil.

. poner o mapa donde sale nun triángulo o germánico sandiás.

. tamén as referencias científicas ao mapa de fontán.

.A sua origem está em SANDILANES que, por perda do L e do N intervocálicos, dá Sandiães na Idade Média -e ainda hoje em Portugal-, e posteriormente Sandiaas > Sandiás. SANDILANIS é o genitivo de SANDILA, antropónimo germánico que significa "o verdadeiro". Portanto, "Sandianes" é umha burda invençom castelhanizante, pois nunca existiu como tal.

Fontes e imaxes

. val do limia, p. 497 e 507

. A limia II, 2018. P. 16-17.

. patrimonio da alta limia. 

.Jairo Javier García Sánchez, Atlas toponímico de España, Editorial Arco-Libros, 2007, p. 155-156

. Xulia Marqués Valea e Vicente Feijóo Ares; Toponimia de Xinzo de Limia (PPT)